Προβιοτικά και λίγη ιστορία.
Τα προβιοτικά ως καλλιέργειες μικροοργανισμών, είναι γνωστές από αρχαιοτάτων χρόνων. Ο Kurman το 1993 παρουσίασε την πορεία εξέλιξης των καλλιεργειών δια μέσου των αιώνων. Από τις πρώτες γενιές των ζυμωμένων προϊόντων γάλακτος, περάσαμε στην τελειοποίηση αυτών των καλλιεργειών στις μέρες μας. Ας δούμε αυτές τις γενιές όπως τις παρουσίασε μέσα από την έρευνά του, ο καθηγητής του Α.Π.Θ. Ν.Μ.Τζανετάκης.
1.Πρώτη γενιά απο το 8000 π.χ.
Μικροβιολογικά χαρακτηριστικά των καλλιεργειών:
- Εμπειρικές καλλιέργειες
- Μη προσδιορισμένη μικροχλωρίδα
- Μη προσδιορισμένη δράση
Ευεργετικά χαρακτηριστικά των προϊόντων:
- Μέσα από εμπειρικές ευεργετικές δράσεις.
2.Δεύτερη γενιά απο το 1903
Μικροβιολογικά χαρακτηριστικά των καλλιεργειών:
- Τεχνητές καλλιέργειες
- Προσδιορισμένη μικροχλωρίδα
- Προσδιορισμένη δράση
Ευεργετικά χαρακτηριστικά των καλλιεργειών:
- Θεωρία του Metchnikoff
- Συγκεκριμένες ευεργετικές δράσεις
- Προτεραιότητα στις ζυμωμένες πολλαπλές δράσεις
3.Τρίτη γενιά από το 1921
Μικροβιολογικά χαρακτηριστικά των καλλιεργειών:
- Προβιοτικές καλλιέργειες
- Εντερικά βακτήρια επιλεγμένα
- Άλλοι μικροοργανισμοί
Ευεργετικά χαρακτηριστικά των καλλιεργειών:
- Προβιοτικές πολλαπλές δράσεις
4.Τέταρτη γενιά από το 2000
Μικροβιολογικά χαρακτηριστικά των καλλιεργειών:
- Προβιοτικές και θεραπευτικές καλλιέργειες με επιλογή
Ευεργετικά χαρακτηριστικά των καλλιεργειών:
- Τελειοποιημένα προβιοτικά
- Ενισχυμένες ιδιότητες
- Χημική σύνθεση προϊόντων για τελειοποίηση
Προβιοτικά και Ορισμός
Ως προβιοτικά ορίζονται οι ζωντανοί μικροοργανισμοί οι οποίοι όταν προσλαμβάνονται σε συγκεκριμένες ποσότητες ασκούν ευεργετική δράση πέραν της υπάρχουσας γενικής διατροφής και σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ. παρέχουν οφέλη για την υγεία του ξενιστή.
Αυτός ο ορισμός, υποδεικνύει ότι δεν απαιτείται αλλά και ούτε συμβαίνουν αλλαγές στην εντερική μικροχλωρίδα ή στον αποικισμό, προσωρινό ή μόνιμο, στον εντερικό αυλό του ανθρώπου.Αυτό συμβαίνει επειδή οι προβιοτικοί οργανισμοί μπορούν να ασκήσουν τις ευεργετικές τους επιδράσεις τοπικά ή κατά τη διάρκεια της παροδικής μετάβασής τους από το γαστρεντερικό σύστημα. Τέλος θέτει την απαίτηση πως πρέπει οι μικροοργανισμοί να είναι ζωντανοί και όχι παστεριωμένοι, δηλαδή ανενεργοί.
Η λέξη προβιοτικά, τόσο στα ελληνικά όσο και στα αγγλικά, εννοιολογικά σημαίνει << υπέρ της ζωής >>. Το προ σημαίνει << υπέρ >> και το βιοτικά << βίος >>, δηλαδή ζωή.
Προβιοτικά και Φυσικά χαρακτηριστικά
Στον οργανισμό μας βρίσκονται περισσότερα βακτήρια από όσα είναι όλα τα κύτταρά του ανθρώπινου σώματός μας. Συγκεκριμένα βρίσκονται 10 εις την 13η-14η βακτηριακά κύτταρα, τα οποία και αποτελούν τη μικροχλωρίδα του εντέρου μας.
Αυτοί οι μικροοργανισμοί χωρίζονται σε 300-500 διαφορετικά είδη, τα οποία διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των ανθρώπων. Δηλαδή ο κάθε άνθρωπος έχει τα δικά του είδη βακτηρίων, πέραν των ειδών που είναι βασικά στους περισσότερους.
Η κατάσταση της υγείας ενός ατόμου καθορίζεται από την ισορροπία ανάμεσα στα φυσιολογικά βακτήρια της χλωρίδας και τα παθογόνα.
Γενικός κανόνας στη φύση είναι ότι: στο σύνολο των βακτηρίων που υπάρχουν, το 5% είναι << καλά >> ζωογόνα βακτήρια, άλλο ένα 5% είναι << κακά >> παθογόνα βακτήρια, και το υπόλοιπο 90% είναι ουδέτερα βακτήρια τα οποία ακολουθούν τα επικρατέστερα ή κυρίαρχα καλά ή κακά βακτήρια αντίστοιχα.
Προβιοτικά αερόβια και αναερόβια
1.Ως αναερόβια ορίζονται τα βακτήρια τα οποία ζουν σε συνθήκες έλλειψης οξυγόνου και κάποια από αυτά είναι:
- Bacteroides
- Bifidobacterium
- Clostridium
- Eubacterium
- Peptococus
- Peptostreptococus
- Ruminococus
2.Ως αερόβια ορίζονται τα βακτήρια που ζουν σε συνθήκες παρουσίας οξυγόνου και κάποια από αυτά είναι:
- Enterococus
- Enterobacter
- Esherichia
- Klepsiella
- Lactobacilus
- Proteus
Προβιοτικά και κυριότερα στελέχη
Εδω πέρα βλέπουμε τα κυριότερα ή επικρατέστερα στελέχη της χλωρίδας του εντέρου.
1.Οι λακτοβάκιλλοι όπως:
- Acidophilus
- L.Casei
- L.brevis
2.Οι κατά Gram θετικοί κόκκοι όπως:
- Lactococcus Lactis
- Streptococcus Salivarius
3.Βακτήρια του γένους Bifidobacterium όπως:
- B.Animalis
- B.Infantis και άλλα
Παράγοντες που επηρρεάζουν την ισορροπία της χλωρίδας
Αρκετοί παράγοντες εξωτερικοί, αλλά και εσωτερικοί επηρρεάζουν την ισορροπία των βακτηρίων στη μικροχλωρίδα του εντέρου μας. Οι ποιό σημαντικοί είναι:
- Ο τρόπος γέννησης (αν έγινε με φυσιολογικό τοκετό ή με καισαρική)
- Το περιβάλλον που ζούμε
- Η ηλικία μας
- Η διατροφή μας
- Το στρες και η ψυχολογία μας
- Η κατάσταση της υγείας μας
- Οι μολύνσεις από παθογόνα μικρόβια
- Τα φάρμακα και κυρίως τα αντιβιοτικά
- Ασθένειες χρόνιες όπως διαρρέον έντερο
- Συμπτώματα που την εξασθενούν όπως η διάρροια
Προβιοτικά και δράσεις τους
Οι δράσεις των προβιοτικών είναι πολλαπλές στον οργανισμό όπως και στην υγεία μας. Σε γενικές γραμμές έχουν δράσεις:
- Ανοσοενισχυτικές
- Αντιμικροβιακές
- Αντιμυκητιασικές
- Αντιϊικές
- Παρεμποδίζουν την ανάπτυξη των παθογόνων μικροοργανισμών
- Συντελούν στην καλή λειτουργία του πεπτικού
Βιοχημικές δράσεις τους είναι:
- Η μείωση των εντερικών ενζύμων
- Η διάσπαση των νιτροζαμίνων
- Αντιυπερτασική δράση
- Ανακούφιση δυσανοχής στην λακτόζη
- Μείωση των επιπέδων χοληστερόλης
Η λειτουργία του πεπτικού επηρεάζεται και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα βακτήρια που ζουν συμβιωτικά στη χλωρίδα του εντέρου μας και η σωστή λειτουργία αυτού επιτυγχάνεται, όταν τα φιλικά βακτήρια υπερτερούν των παθογόνων.
Λόγω των παραγόντων που προαναφέραμε η ισορροπία της χλωρίδας διαταράσσεται και τα παθογόνα υπερτερούν προκαλώντας εντερική δυσβίωση, η οποία είναι αιτία για την εμφάνιση ποικίλων ασθενειών.
Τα προβιοτικά ενισχύουν το γαστρεντερικό οικοσύστημα. Ο πρώτος φραγμός ενάντια στους παθογόνους μικροοργανισμούς είναι:
- Η μικροβιακή χλωρίδα του εντέρου
- Το εντερικό επιθήλιο και
- Το ανοσοποιητικό σύστημα του εντερικού βλενογγόνου (πλάκες του payer).
Για την ολοκληρωμένη μορφολογική και λειτουργική ωρίμανση του πεπτικού συστήματος απαιτείται η παρουσία των τριών αυτών παραγόντων. Έτσι βλέπουμε πως τα προβιοτικά παίζουν καίριο ρόλο στην ενίσχυση, εξισορρόπηση και σωστή λειτουργία ολόκληρου του γαστρεντερικού συστήματος.
Προβιοτικά – Ιδιότητες ανα σύστημα
1.Πεπτικό: Χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της διάρροιας, της διάρροιας των ταξιδιωτών και της διάρροιας από τη λήψη αντιβιοτικών***, για τη μόλυνση από ζυμομύκητες***, για φλεγμονώδεις νόσους όπως η ελκώδης κολίτιδα**, τη νόσο του Chron**, για κολικούς** και τροφικές αλλεργίες**. Βοηθούν στη μείωση των εντερικών ενζύμων, στα εντερικά αέρια, στα φουσκώματα και τη δυσκοιλιότητα, στον καρκίνο του κόλον, μειώνουν τους παράγοντες φλεγμονής, δυναμώνουν τη λειτουργία του εντερικού φραγμού, υποστηρίζουν σε μόλυνση από E-Coli, για σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου και σύνδρομο διαρρέοντος εντέρου, αποκαθιστούν την εντερική χλωρίδα μετά από αντιβιώσεις. Μειώνουν τα συμπτώματα από δυσανεξία στη λακτόζη, βοηθούν στην πέψη των πρωτεϊνών, των υδατανθράκων και των λιπών, βοηθούν στα εκκολπώματα (μαζί με φυτικό παυσίπονο, Βοηθούν στην παγκρεατίτιδα*).
2.Ουροποιητικό: Χρησιμοποιούνται για την πρόληψη και την αντιμετώπιση ουρολογικών λοιμώξεων όπως από Ε-coli
3.Αναπαραγωγικό: Χρήση για γυναικολογικές λοιμώξεις όπως κολπίτιδες***.
4.Ανοσοποιητικό: Πρόληψη και αντιμετώπιση Candida*, ενδυναμώνουν το ανοσοποιητικό σύστημα**, αντιμετωπίζουν τον έρπητα**, βοηθούν σε μολύνσεις**,αντιμετωπίζουν τις αλλεργίες και ειδικά τις τροφικές δυσανεξίες, ενισχύουν τον οργανισμό σε HIV.
5. Αισθητήριο: Βελτιώνουν τη στοματική υγεία, την ουλίτιδα, την τερηδόνα***, την περιοδοντίτιδα, την δυσάρεστη αναπνοή και τη στοματίτιδα.
6.Καλλυπτήριο: Για την ατοπική δερματίτιδα και το έκζεμα**
7.Κυκλοφορικό: Μειώνουν την υψηλή χοληστερόλη και έχουν αντί-υπερτασική δράση
8.Νευρικό: Βοηθούν στην αντιμετώπιση του στρες και της κατάθλιψης
9.Ερειστικό: Χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης
10.Μεταβολισμός: Βοηθούν στην αντιμετώπιση του διαβήτη τύπου 2. Τα οξεόφιλα και τα μπιφιδοβακτήρια μπορούν να συνθέσουν βιταμίνες της ομάδας Β, όπως η Β3-Νιασίνη, η Β6-Πυριδοξίνη, η Β7-Βιοτίνη και η Β9-Φυλλικό οξύ.
Παιδιατρική: τέλος στην παιδιατρική τα χρησιμοποιούν για την παιδική διάρροια και τελευταίες έρευνες συνδέουν την έλλειψή τους με τον αυτισμό.
Προβιοτικά και Δοσολογία
Η ελάχιστη δοσολογία για τη σωστή διατήρηση της εντερικής χλωρίδας είναι 2 δισεκατομμύρια μονάδες σχηματισμού αποικιών / μέρα και μια μέγιστη τιμή είναι 5 εώς 10 δισεκατομμύρια, ειδικά σε βακτηριακές ή ιϊκές λοιμώξεις.
Προβιοτικά και κριτήρια επιλογής τους
Τα προβιοτικά πρέπει να έχουν κάποια χαρακτηριστικά τα οποία πρέπει να αναγράφονται και στη συσκευασία τους, έτσι θα μας υποδείξουν αν είναι καλά ποιοτικά, ώστε να τα χρησιμοποιήσουμε με ασφάλεια και να πάρουμε τα ωφέλη τους. Τα κριτήρια αυτά είναι:
- Να είναι ανθρώπινης προέλευσης
- Να αντέχουν σε χαμηλό PH, στο γαστρικό υγρό δηλαδή
- Να έχουν ευεργετικές επιδράσεις κλινικά αποδεδειγμένες
- Να είναι αποδεκτά ως ασφαλή GRAS
- Να ανοίκουν στα γνωστά είδη που αποικίζουν το έντερο
- Να είναι ζωντανά σε όλη τη διάρκεια της ζωής του προϊόντος
- Να έχουν καλή διατήρηση – σταθερότητα στα ζυμωμένα προϊόντα
- Να έχουν σταθερότητα στην κατάψυξη και στην ξήρανση