Μέταλλα και ιχνοστοιχεία
Μέταλλα – Ορισμός
Τα μέταλλα και ιχνοστοιχεία, είναι θρεπτικά συστατικά και σε αντίθεση με τις βιταμίνες είναι ανόργανα, δηλαδή είναι ενώσεις χωρίς άνθρακα και είναι απαραίτητα για τη σωστή λειτουργία και την καλή υγεία του ανθρώπου.
Ονομασία: «μετ’ άλλων», σημαίνει «από τη γη».
Εξαιρούνται: το οξυγόνο, ο άνθρακας, το υδρογόνο και το άζωτο.
Μέταλλα και Ιστορικά στοιχεία.
O Gabriel Bertrand ήταν αυτός που ασχολήθηκε με πειράματα ενζυμολογικής βιοχημείας και ανακάλυψε ότι ορισμένα ολιγοστοιχεία έπαιζαν καταλυτικό ρόλο, απαραίτητο στη ζωή.
Ο Jacgues Menetrier, ο πατέρας της ολιγοθεραπείας, βασιζόμενος στις εργασίες του Bertrand και του Sutter, έβαλε τις βάσεις αυτού που ονομάστηκε λειτουργική ιατρική.
Πρόκειται για κλινικές εργασίες περίπου 100.000 περιπτώσεων που συγκεντρώθηκαν και διατηρούνται στο κέντρο βιολογικών ερευνών του Παρισιού.
Εξέχουσα θέση, τόσο στη σχολή του Menetrier όσο και μεταξύ άλλων επιφανών γάλλων μελετητών, κατέχει ο Μ. Piccard κυρίως για τις εργασίες του πάνω στη ρευματολογία. Ανέπτυξε με ορθολογικό τρόπο την ολιγοθεραπεία, επιτυγχάνοντας εξαιρετικά αποτελέσματα και δίνοντας ενδιαφέροντα θεραπευτικά σχήματα που χρησιμοποιήθηκαν από τους γιατρούς της μη παραδοσιακής ιατρικής.
Μέταλλα και χαρακτηριστικά
Η πολικότητα των μετάλλων:
Τα μέταλλα και τα ιχνοστοιχεία χωρίζονται επίσης ανάλογα με την πολικότητά τους, όπως παρακάτω:
Μονοσθενή ιόντα.
Είναι τα ιόντα νατρίου, καλίου, λιθίου και αμμωνίου.
Μεταφέρουν μόνο ένα θετικό φορτίο και γι’ αυτό το λόγο δεν μπορούν να υποστούν χήλωση.
Δισθενή ιόντα.
Είναι τα ιόντα ασβεστίου, μαγνησίου, χαλκού, ψευδαργύρου, σιδήρου και μαγγανίου.
Μεταφέρουν δύο θετικά φορτία ανά άτομο. Μικρά ποσά από τα μέταλλα αυτά μπορούν να αφομοιωθούν με απλή διάχυση, αλλά κατά το πλείστον πρέπει να υποστούν χήλωση με αμινοξέα ή με πρωτεΐνες.
.
Μικρά ποσά τους υπάρχουν και στην κυκλοφορία του αίματος και σαν απλά ιόντα, όπως το ασβέστιο που συμμετέχει στη διαδικασία θρόμβωσης του αίματος.
Μέταλλα και ο ρόλος τους στον οργανισμό
- Αποτελούν δομικά στοιχεία των οστών και των δοντιών (ασβέστιο και φωσφόρος).
- Έχουν λειτουργικό ρόλο στο μυϊκό και νευρικό σύστημα.
- Διαδραματίζουν ρυθμιστικό ρόλο στον μεταβολισμό.
- Βοηθούν στις λειτουργίες του οργανισμού.
- Συμμετέχουν σε ενζυμικά συστήματα.
- Ρυθμίζουν την οξεοβασική ισορροπία με τη ρύθμιση του PH των υγρών.
- Διευκολύνουν την απορρόφηση διάφορων συστατικών.
- Συνεισφέρουν στην καλύτερη λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού.
Θεωρητικές βάσεις της ολιγοθεραπείας-βιολογική σημασία των ολιγοστοιχείων
Για να καταλάβουμε καλύτερα τη βιολογική σημασία των ολιγοστοιχείων πρέπει να δούμε το θέμα από την ενζυμολογική του μορφή.
Ο όρος ολιγοστοιχεία χρησιμοποιείται στις λατινικές χώρες και δηλώνει όλα εκείνα τα χημικά στοιχεία ως επί το πλείστον μέταλλα, που βρίσκονται σε ίχνη μέσα στη ζωντανή ύλη.
Στις αγγλοσαξωνικές χώρες χρησιμοποιείται ο όρος ιχνοστοιχεία, δηλαδή στοιχεία σε ίχνη και σύμφωνα με τον ορισμό που έδωσε ο Forsenn στη δεκαετία του 70: ”Ολιγοστοιχεία είναι όλα εκείνα τα χημικά στοιχεία που η συγκέντρωσή τους είναι όμοια ή κατώτερη του 0.01 ξηρού βάρους του ανθρώπινου σώματος.”
Σύμφωνα με αυτόν τον ορισμό: τα ιχνοστοιχεία είναι συστατικά του ανθρώπινου οργανισμού, βρίσκονται σε ίχνη και για αυτό διαφοροποιούνται από όλα εκείνα τα χημικά στοιχεία που βρίσκονται στον οργανισμό σε μεγαλύτερες ποσότητες. Αυτή η διαφορά δεν είναι μόνο ποσοτική αλλά παίζει και το δικό της βιολογικό ρόλο.
Ας εξετάσουμε τώρα τα βασικά συστατικά του ανθρώπινου πρωτοπλάσματος, τα οποία μπορούμε να διαιρέσουμε σε δύο ομάδες:
1. Τα θεμελιώδη στοιχεία
2. Τα ανόργανα στοιχεία ή ολιγοστοιχεία
1.Τα θεμελιώδη στοιχεία
Η πρώτη ομάδα αποτελείται από 12 χημικά στοιχεία που βρίσκονται στο πρωτόπλασμα σαν ανόργανα μόρια (νερό, φωσφορικό ασβέστιο). Αυτά είναι:
Τα 4 θεμελιώδη στοιχεία, που με τους διάφορους χημικούς τους συνδυασμούς, σχηματίζουν περίπου το 96% του ανθρώπινου βάρους είναι:
– Υδρογόνο
– Οξυγόνο
– Άνθρακας
– Άζωτο
Και τα 8 επόμενα που ανιχνεύονται σε μεγάλη ποσότητα ημερησίως ( >100mg/day):
– Ασβέστιο, Φωσφόρος
– Κάλιο, Νάτριο
– Θείο, Χλώριο
– Μαγνήσιο, Σίδηρος
Η δεύτερη ομάδα: είναι τα οργανικά μόρια που είναι και τα περισσότερα, όπως τα λιπίδια, γλυκίδια, πρωτεΐνες, νουκλεϊκά οξέα και άλλες ουσίες.
2.Τα ολιγοστοιχεία
Η διατροφική τους απαίτηση είναι μικρή και περιλαμβάνονται τα παρακάτω:
Αλουμίνιο, Ιώδιο, Χαλκός, Φθόριο,
Μολυβδαίνιο, Πυρίτιο, Ψευδάργυρος, Σελήνιο
Μαγγάνιο, Χρώμιο, Κοβάλτιο, Νικέλιο
Τιτάνιο, Ρουβίδιο, Λίθιο, Αρσενικό
Στρόντιο, Βρώμιο, Βόριο, Βάριο
Μέταλλα – 4 υποκατηγορίες με άλλη βάση:
α) Μεταλλικά στοιχεία: υπάρχουν σε υψηλές ποσότητες μέσα στο σώμα και στη διατροφή, απ’ όπου οι καθημερινές προσλήψεις μπορεί να είναι > 100mg. π.χ. ασβέστιο, μαγνήσιο και κάλιο.
β) Μη-μεταλλικά στοιχεία: που αφθονούν στη γη, το σώμα και τη διατροφή, απ’ όπου οι καθημερινές προσλήψεις μπορεί να είναι μεγαλύτερες από 100mg. π.χ. άνθρακας, φωσφόρος και θείο.
γ) Μεταλλικά στοιχεία που υπάρχουν στο σώμα και τη διατροφή σε πολύ μικρές ποσότητες, οι οποίες είναι ουσιώδεις για την υγεία. π.χ. χρώμιο, χαλκός, σίδηρος, ψευδάργυρος.
δ) Μη-μεταλλικά στοιχεία που υπάρχουν μέσα στο σώμα και τη διατροφή σε πολύ μικρές ποσότητες, οι οποίες είναι ουσιώδεις για την υγεία. π.χ. φθόριο, ιώδιο, σελήνιο.
Οποιοδήποτε ουσιώδες στοιχείο που δεν ανευρίσκεται στις παραπάνω ομάδες α) και β) χαρακτηρίζεται σαν μέταλλο σε ίχνη ή ιχνοστοιχείο.
Έλλειψη και υπερβολή τους στον οργανισμό και επιπτώσεις
Υπερβολή τους στον οργανισμό:
Σε μεγάλες ποσότητες αποβάλλονται από διαπνοή, σάλιο, ούρα και κόπρανα. Σε λήψη τους επί μακρόν γίνονται τοξικά και επικίνδυνα, δηλαδή μπορεί να οδηγήσουν σε δηλητηρίαση. Επίσης η περίσσεια ενός στοιχείου μπορεί να προκαλέσει έλλειψη ενός άλλου αντίστοιχα.
Βρίσκονται σαν άλατα μέσα στο νερό καθώς και σε φυσικά ακατέργαστα τρόφιμα, μαζί με πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, λίπη και βιταμίνες.
Εμπλουτισμένα λέγονται τα επεξεργασμένα τρόφιμα στα οποία έχουν προστεθεί και μέταλλα και ιχνοστοιχεία.
Ελλειψή τους από τον οργανισμό:
Όταν ο οργανισμός εμφανίζει έλλειψη μετάλλων και ιχνοστοιχείων, σημαντικές λειτουργίες του είτε δεν διεκπεραιώνονται, είτε καταστέλλονται. Εν γένει, η νόσηση είναι επακόλουθο έλλειψης κάποιας σημαντικής θρεπτικής ουσίας.
Ελλείψεις των ιχνοστοιχείων και λειτουργικές ασθένειες.
Αμετάλλωση: σύμφωνα με τον ορισμό που έδωσε ο Claude Meunier, η αμετάλλωση είναι μία τοπική ή γενική, στιγμιαία ή επίμονη, συνεχής ή διαλείπουσα έλλειψη μεταλλικών ιόντων, απαραίτητα για τη σωστή εκτέλεση των μεταβολικών αντιδράσεων που δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν με φυσιολογικό τρόπο, όταν παρατηρείται έλλειψη αυτών των ιόντων.
Συνεπώς η αμετάλλωση είναι η βάση μιας μεταβολικής ανισορροπίας που θα επηρεάσει αρνητικά την υγεία μας. Με άλλα λόγια, η μεταβολική ανισορροπία είναι το αποτέλεσμα της έλλειψης ιχνοστοιχείων στον οργανισμό μας.
Σχέσεις μεταξύ έλλειψης ιχνοστοιχείων και κατάσταση υγείας
Η αμετάλλωση οδηγεί σε ενζυμοπενία (δηλαδή έλλειψη ενζύμων), η οποία οδηγεί σε δυσμεταβολισμό (δυσκολία στην ολοκλήρωση του μεταβολισμού), ο οποίος με την σειρά του οδηγεί σε λειτουργική ασθένεια.
Ο συσχετισμός έλλειψης ιχνοστοιχείων προς την κατάσταση της υγείας είναι αμφίδρομος. Έχει αποδειχθεί ότι, παίρνοντας τα μεταλλικά ιχνοστοιχεία που μας λείπουν, προτού η ασθένεια προκαλέσει ανεπανόρθωτες βλάβες, τότε έχουμε τα παρακάτω ωφέλη:
– H αμετάλλωση διορθώνεται
– H ενζυματική έλλειψη αντισταθμίζεται
– O μεταβολισμός επαναϊσορροπείται και
– H υγεία επανέρχεται ή μπλοκάρεται η εξέλιξη της λειτουργικής ασθένειας.
Απορρόφηση,Απώλειες και ισορροπία των μετάλλων
Έτσι ονομάζεται η διαδικασία κατά την οποία οι μεταλλικές ουσίες ή μέταλλα μεταφέρονται από την τροφή, ή από συμπληρώματά τους, στα εντερικά κύτταρα και κατά συνέπεια στην κυκλοφορία του αίματος.
Η κύρια θέση απορρόφησης των μετάλλων είναι το λεπτό έντερο, αλλά μερικά μεταφέρονται και δια μέσου άλλων σημείων του γαστρεντερικού σωλήνα.
Απλά μέταλλα όπως το νάτριο, κάλιο, χλώριο και ιώδιο, σαν ηλεκτρικά φορτισμένα άτομα (γνωστά σαν ιόντα), απορροφώνται με απλή διάχυση απο το περιεχόμενο του εντέρου προς τα εντερικά κύτταρα και υπάρχει μικρός ή και καθόλου έλεγχος της απορρόφησής τους.
H απορρόφηση τους εξαρτάται από:
- Την ποσότητα της πρωτεϊνης ή των αμινοξέων που υπάρχουν μέσα στο πεπτικό σύστημα.
- Την ποιότητα της πρωτεϊνης ή των διαθέσιμων αμινοξέων, μιας και πρέπει να υπάρχει το σωστό είδος αμινοξέων.
- Τον ανταγωνισμό ανάμεσα στα μέταλλα για τα διαθέσιμα αμινοξέα και τις ειδικές θέσεις απορρόφησης μέσα στο λεπτό έντερο π.χ.
-Ο μόλυβδος κι ο σίδηρος ανταγωνίζονται για τις ίδιες θέσεις.
-Το κάδμιο και ο ψευδάργυρος ανταγωνίζονται για τις ίδιες θέσεις.
-Οποιαδήποτε υπεροχή του ενός μετάλλου πάνω στον ανταγωνιστή του θα αυξήσει τις πιθανότητες του για απορρόφηση.
Απώλειες μετάλλων κατά την κατάψυξη:
- Κατά το ξέπλυμα:(διαρροή με εφίδρωση) των μετάλλων κατά τη διαδικασία της απόψυξης.
- Κατά τη λεύκανση:απώλειες μέσα στο νερό κατά το στάδιο της λεύκανσης.
- Κατά το μαγείρεμα:απώλειες στο νερό ή στα λίπη κατά τη διαδικασία μαγειρέματος.
Απώλειες μετάλλων κατά το ραφινάρισμα (εξευγενισμό).
Όλα τα μέταλλα χάνονται σε κάποιο βαθμό κατά τον εξευγενισμό ή ραφινάρισμα των φυσικών τροφών, αλλά οι απώλειες των μεταλλικών ιχνοστοιχείων είναι οι πιο σημαντικές.
Ισορροπία μετάλλων
Τα μέταλλα μέσα στο σώμα είναι όλα σε ισορροπία μεταξύ τους και συνεπώς, όταν ένα η περισσότερα από αυτά βρίσκονται σε περίσσεια ή έλλειμα, αυτό επηρρεάζει τα επίπεδα και των άλλων. Παραδείγματα αυτών είναι τα παρακάτω:
- Χαμηλό νάτριο= συσσώρευση καλίου και αντίστροφα.
- Υπερβολή ή περίσσεια νατρίου= χαμηλά επίπεδα καλίου.
- Έλλειψη ασβεστίου και/ή φωσφόρου= ανάπτυξη υπερβολικού μαγγανίου= πτώση του καλίου= συσσώρευση νατρίου.
- Το ασβέστιο επηρρεάζεται έμμεσα από το κάλιο και το νάτριο.
- Έλλειψη ασβεστίου= επίπτωση στην πίεση του αίματος.
- Περίσσεια σε ασβέστιο και/ή φωσφόρου= πτώση ψευδαργύρου= δερματοπάθεια-παρακεράτωση
Μεγιστοποίηση της πρόσληψης
Μεγιστοποιήστε την πρόσληψη των ανόργανων ουσιών στην διατροφή ακολουθώντας τα παρακάτω:
- Αποφύγετε τα προϊόντα που είναι πλούσια σε πίτουρο (ψωμί από πίτουρο) ή ίνες κατά την διάρκεια των γευμάτων, καθώς αφαιρούν τον σίδηρο.
- Αποφύγετε τον καφέ, τα οινοπνευματώδη, τις καστανές μπύρες και όλα τα σάκχαρα που μειώνουν ή αυξάνουν την έκκριση των μεταλλικών αλάτων.
- Αποφύγετε τις υπερβολές στην κατανάλωση κρασιού-πλούσιο σε οξειδωτικά- σίδηρο, χαλκό, μαγγάνιο και φθόριο.
- Αποφύγετε το γάλα και το κρέας (όξινες τροφές), εκτός από τα πουλερικά.
- Αποφύγετε τα βαρέα μέταλλα, όπως το κάδμιο που περιέχει η νικοτίνη, τον υδράργυρο από τα αμαλγάματα και τα ψάρια κυνηγούς, τον μόλυβδο από κρυστάλλινους σωλήνες και στόμια μπουκαλιών, το αλουμίνιο και τον μόλυβδο από τις βρύσες ορισμένων περιοχών.
- Να πίνετε 1-1,5 λίτρο μεταλλικό νερό εμπλουτισμένο με ασβέστιο, μαγνήσιο και αν είναι δυνατόν με πυρίτιο και φτωχό σε νιτρικό άλας.
- Φτιάξτε το τσάι και τα αφεψήματα με μεταλικό νερό, χωρίς γάλα, που δυσκολεύει την απορρόφηση των προστατευτικών στοιχείων των παραπάνω ροφημάτων.
- Μαγειρέψτε τα σιτηρά και τα όσπρια σε μεταλλικό νερό με τρόπο ώστε στο τέλος του μαγειρέματος, όλο το νερό να έχει απορροφηθεί από τα σιτηρά ή τα όσπρια.
- Αποφύγετε το νερό της βρύσης που περιέχει χλώριο, άλατα αλουμινίου, νιτρικά άλατα και μόλυβδο (σε ορισμένες περιοχές), καθώς και εντομοκτόνα.
- Να πίνετε γάλα σόγιας ή γάλα αμυγδάλου που είναι πλούσια σε ασβέστιο.
