Μορφές Φυτικών Σκευασμάτων
Οι βασικές μορφές φυτικών ή βοτανικών σκευασμάτων είναι μία εισαγωγή στις μορφές που χρησιμοποιήθηκαν για αυτά τα φυτικά σκευάσματα.
Τα φυτικά ή βοτανικά σκευάσματα έχουνε μεγάλη ιστορία και προέρχονται από τα βάθη των αρχαίων χρόνων. Τα πρώτα φάρμακα στην πραγματικότητα ήταν τα φυτικά σκευάσματα ή δρόγες, όπως τα αφεψήματα, τα εγχύματα, τα βάμματα, οι αλοιφές κλπ. Τα φυτά ήταν και είναι ακόμα οι βασικές ουσίες των φαρμάκων που χρησιμοποιήθηκαν και χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα στις μέρες μας.
Τα βότανα είναι οι βάσεις των φαρμάκων και τις γνώσεις για αυτά τα σκευάσματα μας τις μετέφεραν οι αρχαίοι θεραπευτές-ιατροί μέσω των βιβλίων, των εμπειριών και της παραδοσιακής λαϊκής θεραπευτικής που χρησιμοποιούνταν κυρίως στις επαρχίες όπου δεν υπήρχε πρόσβαση σε μεγάλα κέντρα υγείας ή η οικονομική δυνατότητα για τους φτωχούς επαρχιώτες να μετακινηθούν σε αυτά.
Έτσι και στην Ελλάδα, όπως και σε όλα τα παραδοσιακά ιατρικά συστήματα ανά τον κόσμο, η γνώση των φαρμακευτικών φυτών και των δυνατοτήτων τους να θεραπεύουν χρησιμοποιήθηκε από τον απλό λαό και μεταφέρθηκε μέχρι τις μέρες μας από στόμα σε στόμα, μέσω συγγραμάτων, αλλά και έμπειρων βοτανολόγων και παραδοσιακών θεραπευτών, με τις μορφές των σκευασμάτων που υπάρχουν από τότε μέχρι και σήμερα.
Μορφές σκευασμάτων με βάση το νερό
1-Εγχύματα.
Στις βασικές μορφές ανήκει το έγχυμα. Το έγχυμα είναι ο πιο γρήγορος, απλός και εύκολος τρόπος επεξεργασίας για τα πιο ευαίσθητα μέρη των φυτών, δηλαδή των φύλλων και των λουλουδιών. Μπορείτε να τα πιείτε κρύα ή ζεστά και γίνονται εύκολα όπως το τσάι ή το χαμομήλι.
Προσοχή όμως διότι η φαρμακευτική αξία πολλών βοτάνων βρίσκεται κυρίως στα πτητικά αιθέρια έλαια τους, τα οποία διαφεύγουν στον αέρα αν δεν είναι σκεπασμένο το σκεύος παρασκευής του εγχύματος.
Θα πρέπει πάντα να γνωρίζεται την ποσότητα του βοτάνου που πρόκειται να χρησιμοποιείσετε, γιατί τα εγχύματα έχουν φαρμακευτική δράση και μπορούν να έχουν ανεπιθύμητα αποτελέσματα αν δεν χρησιμοποιηθούν με τη σωστή δοσολογία.
Παρασκευή εγχύματος.
1 κουταλιά του τσαγιού (2-3γρ.)αποξηραμένο βότανο ή 2 κουταλιές του γλυκού (4-6γρ.) νωπό βότανο για ένα φλιτζάνι νερό.
Εκτέλεση
Βάλτε το βότανο σε ένα φλιτζάνι και γεμίστε το με νερό που μόλις έχει βράσει. Προσοχή ποτέ μη βράζεται το νερό μαζί με το βότανο γιατί καταστρέφονται ή εξατμίζονται τα διάφορα πολύτιμα συστατικά του. Αμέσως σκεπάστε το φλιτζάνι με ένα καπάκι και αφήστε το 10-15 λεπτά για να γίνει σωστά η απορρόφηση των ενεργών συστατικών των βοτάνων, κοινός έγχυση. Μετά σουρώστε το σε ένα άλλο φλιτζάνι. Προσθέστε μια κουταλιά μέλι αν θέλετε να το γλυκάνετε.
Αποθήκευση.
Φυλάσσονται σε ένα κλειστό γυάλινο δοχείο στο ψυγείο ή σε δροσερό μέρος, μέχρι και 24 ώρες.
2-Αφεψήματα (εκχύλιση διά βρασμού)
Τα αφεψήματα, γίνονται με σιγανό βρασμό σε νερό με τα μέρη των φυτών που είναι πιο σκληρά (οι ρίζες, ο φλοιός, τα κλωνάρια και οι καρποί), γιατί θέλουν μια πιο ισχυρή επεξεργασία από τα φύλλα ή τα λουλούδια για να επιτευχθεί η εξαγωγή των φαρμακευτικών τους συστατικών. Για να φτιάξουμε τα αφεψήματα χρησιμοποιούμε φρέσκα ή αποξηραμένα, ψιλοκομμένα κομμάτια από το φυτό. Μπορείτε να τα πιείτε και αυτά ζεστά ή κρύα.
Παρασκευή αφεψήματος.
Ποσότητα.
20 γραμμάρια αποξηραμένα ή 40γρ. Φρέσκου βοτάνου για 750 γρ. Κρύο νερό, που μειώνονται από την εξάτμιση του νερού στα 500γρ. Μετά από σιγανό βρασμό (φτιάχνουμε έτσι 3 περίπου φλιτζάνια)
Εκτέλεση
Σιγοβράζουμε τις ανάλογες δόσεις από τα βότανα και το νερό σε μία κατσαρόλα για 20-30 λεπτά μέχρις ότου το νερό ελαττωθεί κατά το ένα τρίτο περίπου. Σουρώνουμε το υγρό και το φυλάμε σε γυάλινο δοχείο σε δροσερό μέρος.
Αποθήκευση.
Φυλάσσονται σε ένα σκεπασμένο γυάλινο δοχείο στο ψυγείο ή σε δροσερό μέρος, μέχρι και 48 ώρες.
Δοσολογία.
Μπορείτε να λάβετε 3-4 δόσεις την ημέρα.
Μορφές σκευασμάτων με βάση το αλκοόλ
3-Βάμματα.
Στις μορφές σκευασμάτων με βάση το αλκοόλ αρχικά ανήκιυν τα βάμματα. Τα βάμματα δεν έχουν καμία σχέση με το βάμμα ιωδίου που κυκλοφορεί στην αγορά και που πολλοί μπερδεύουν.
Τα βάμματα είναι ότι καλύτερο μπορούμε να φτιάξουμε από τα βότανα γιατί έχουν μεγάλο χρόνο αποθήκευσης μέχρι και 2-3 χρόνια(ουσιαστικά δεν χαλάνε εφόσον είναι κλεισμένα σε μπουκάλια και διατηρούνται με το αλκοόλ), τα έχουμε έτοιμα από πρίν για να τα χρησιμοποιήσουμε οπότε έχουμε ανάγκη και καταναλώνουν μικρό αποθηκευτικό χώρο.
Τα βάμματα γίνονται ουσιαστικά με το βούτηγμα(εμβάπτισμα)του βοτάνου σε αλκοόλ. Το αλκοόλ βοηθάει στην ευκολότερη διάλυση και απορρόφηση των ενεργών συστατικών του φυτού, για αυτό και τα βάμματα είναι δραστικότερα και ισχυρότερα από τα εγχύματα ή τα αφεψήματα. Για αυτό το λόγο, έχει μεγάλη σημασία ο έλεγχος της συνιστώμενης δοσολογίας. Πάντα να χρησιμοποιείτε καθαρό φυτικό αλκοόλ 40 βαθμών και πάνω. Η αναλογία που χρησιμοποιείται συνήθως είναι 1:5 (ένα μέρος βοτάνου σε 5 μέρη αλκοόλ), αλλά μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και 1:3 ή 1:10.
Παρασκευή βάμματος.
200 γρ. Αποξηραμένα ή 300 γρ. Φρέσκα ψιλοκομμένα βότανα σε 1 λίτρο αλκοόλ 40% (βότκα, ή τζίν ή λευκό ρούμι που περιέχει 40% αλκοόλ είναι ότι πρέπει).
Εκτέλεση
Τοποθετήστε τα βότανα σε ένα μεγάλο σκουρόχρωμο δοχείο και ρίξτε μέσα το αλκοόλ μέχρι να τα έχει καλύψει τελείως. Κλείστε το δοχείο και φυλάξτε το σε δροσερό και σκοτεινό μέρος για τουλάχιστον 15 ημέρες. Αναποδογυρίζετε το κλειστό δοχείο κάθε 2 μέρες περίπου, για να ανακατεύετε ουσιαστικά το μίγμα με αυτόν τον τρόπο. Να ξέρετε ότι όσο περισσότερο διάστημα αφήνουμε το μίγμα στο δοχείο τόσο ισχυρότερο γίνετε.
Δοσολογία.
Πάρτε από 5ml (1 κουταλιά του τσαγιού) 2-3 φορές την ημέρ διαλυμμένη σε λίγο νερό ή φρουτοχυμό.
Αποθήκευση.
Εδώ χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή γιατί οι ηλιακές ακτίνες μπορούν να καταστρέψουν κάποια ενεργά συστατικά του βάμματος, γι’αυτό πρέπει να φυλάσσεται σε σκουρόχρωμο γυάλινο μπουκάλι σε σκοτεινό και δροσερό μέρος μέχρι και 2-3 έτη.
4-Σιρόπια.
Το μέλι και η ακατέργαστη ζάχαρη είναι τα ουσιαστικά συντηρητικά μέσα για να διατηρηθούν τα σιρόπια και μπορούν να αναμιχθούν με βάμματα, εγχύματα και αφεψήματα για την παρασκευή σιροπιών.
Εκτός από αυτό το μέλι έχει την ιδιότητα να είναι μαλακτικό (επιστημονικές έρευνες έχουν δείξει ότι είναι εξίσου καλό και ειδικά για τα παιδιά καλύτερο από τα σιρόπια που κυκλοφορούν για το βήχα και για την ανακούφιση του ερεθισμένου λαιμού). Με τη γλυκιά τους γεύση, βοηθούν στο να καλύψουν τη δυσάρεστη γεύση μερικών βοτάνων και για το λόγο αυτόν, γίνονται ευκολότερα αποδεκτά από τα παιδιά.
Το σιρόπι παρασκευάζεται με την ανάμιξη 1 μέρος βάμματος και δύο μελιού ή σε ίσα μέρη ενός εγχύματος ή αφεψήματος με μέλι ή ακατέργαστης ζάχαρης.
Παρασκευή σιροπιού
Ποσότητα.
α-με βάμμα
1 μέρος βάμματος βοτάνου-100ml
2 μέρη μελιού-200ml
β-με έγχυμα ή αφέψημα
500ml εγχύματος ή αφεψήματος και 500 γρ.μέλι ή ακατέργαστη ζάχαρη.
Εκτέλεση
Στην περίπτωση του βάμματος, ανακατέψτε απλά το μέλι με το βάμμα σε μπεν μαρί τύπου τα δύο υλικά. Στην δεύτερη περίπτωση του εγχύματος ή αφεψήματςο, αναμίξτε σε μια κατσαρόλα το έγχυμα ή το αφέψημα με το μέλι ή την ακατέργαστη ζάχαρη. Ζεστάνετε σε χαμηλή φωτιά ανακατεύοντας συνέχεια μέχρι να διαλυθεί το μίγμα και να αποκτήσει υφή σιροπιού. Αφήσετε το να κρυώσει και μετά βάλτε με ένα χωνί το σιρόπι σε γυάλινα αποστειρωμένα σκουρόχρωμα μπουκάλια. Φυλάξετε τα σε δροσερό και σκοτεινό μέρος.
Δοσολογία.
Μπορείτε να λαμβάνετε 5-10ml(1-2 κουταλιές του τσαγιού) τρείς φορές την ημέρα.
Αποθήκευση.
Φυλάσσεται σε φιάλες από σκουρόχρωμο γυαλί όπως τα βάμματα σε δροσερό και σκοτεινό μέρος μέχρι και 1 χρόνο(και το σιρόπι δεν χαλάει αφού αποτελείται απο 2 φυσικά συντηρητικά αλκοόλ και μέλι).
5-Αλοιφές.
Ο πιο εύκολος τρόπος για την παρασκεύη μιας αλοιφής, είναι η χρησιμοποίηση βαζελίνης ή φυσικού κεριού από μέλισσες. Βότανα η συνδιασμός βοτάνων μπορούν να χρησιμοποιηθούν ανάλογα με τις χρήσεις που το θέλουμε. Εκτός από τα βότανα μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε έτοιμα βάμματα ή αιθέρια έλαια, πρέπει όμως να γνωρίζουμε από πριν την κατάλληλη δοσολογία.
Παρασκευή αλοιφής.
Ποσότητα.
60γρ. Αποξηραμένων ή 150 γρ. Φρέσκων βοτάνων σε 500 γρ. Βαζελίνης ή φυσικού κεριού.
Εκτέλεση
Αναμίξτε βαζελίνη ή κερί σε ένα γυάλινο σκέυος σε μπεν μαρί σε χαμηλή φωτιά, μαζί με ψιλοκομμένα βότανα και σιγοβράστε το μίγμα για 15 λεπτά ανακατεύοντας τα συνεχώς. Φιλτράρετε και στύψτε το μίγμα των βοτάνων σε ένα σουρωτήρι προσεκτικά, γιατί καίει ακόμα και τοποθετήστε το σε γυάλινα αποστειρωμένα σκουρόχρωμα βαζάκια. Κλείστε τα καπάκια χωρίς να το σφίξετε πολύ. Όταν κρυώσει, σφίξτε τα καπάκια και βάλτε ετικέτες.
Δοσολογία.
Χρησιμοποιείτε μικρές ποσότητες 3 φορές την ημέρα
Αποθήκευση
φυλάσσεται σε αποστειρωμένα σκουρόχρωμα γυάλινα βαζάκια, μέχρι και 3 μήνες σε δροσερό και σκοτεινό μέρος.
